Hatırlayacağınız gibi, NASA’nın Perseverance adlı uzay aracı (gezgin) 18 Şubat 2021’de Mars yüzeyine başarılı bir iniş gerçekleştirmişti. Geçmişte Mars’ta yaşam olup olmadığı sorusuna ışık tutabilecek bulguları derlemek ve numune toplayıp paketlemek üzere tasarlanan Perseverance, Mars gezegeninden topladığı kaya parçalarıyla kaya koleksiyonunu oluşturmaya başladı.
Gezgin, başarısız bir denemenin ardından 6 ve 8 Eylül’deki numune toplama görevlerini başarıyla tamamladı. Perseverance 6 Ağustos’ta bir kayaya delik açmış, ama kaya çekirdeğini saklamayı başaramamıştı. Bilim insanları, kayanın beklenmedik şekilde ufalanarak gezginin örnekleme mekanizmasını bozduğunu belirledi. Bunun üzerine gezgini daha az parçalanan ve daha sağlam bir hedefe gönderdiler. Perseverance’ın fotoğrafladığı karede görüldüğü gibi,Rochette adı verilen kaya parçasında iki delik bulunuyor: Soldaki Montagnac (7 Eylül’de açıldı), sağdaki ise Montdenier (1 Eylül’de açıldı). Gezgin bu iki örneği paketledi; ama geçmişte numune alırken yaşanan aksaklıktan dolayı, ilk numuneyi korumaya almadan önce robotun (uzaktan yönlendirmeyle) fazladan fotoğraf çekmesi sağlandı.
Jet Propulsion Laboratory’de Perseverance stratejik örnekleme operasyonunun başındaki Matt Robinson, gezginin çektiği fotoğrafı paylaşarak şunları söyledi: “Delikten içeri doğru baktığınızda, orada güzel bir çekirdek göreceksiniz. Çekirdeği gördüğümüzde bütün ekip kendinden geçti. O anda hissettiğimiz duyguyu anlatacak kelime bulamıyorum.”
Elde edilen çekirdeklerin her ikisi de, gezginin daha önce incelediği ve bir zamanlar göl olduğu düşünülen Jezero Krateri içerisinde bulunan bir kaya bloğundan geliyor. Nispeten genç olduğu belirlenen bu kaya bloğu bazaltik yapıda, yani Mars yüzeyi boyunca akan soğumuş lavları temsil ediyor olabilir. Ayrıca Perseverance iki çekirdeğin tuz içerdiğini de tespit etti. Bu bileşikler kayadan akan yeraltı suyundan veya buharlaşan yüzey suyundan oluşmuş ve kristalleşme sırasında küçük su kabarcıklarını içeri hapsetmiş olabilir. Bu durumda bilim insanları, kayanın içinde adeta bir zaman kapsülü bulmuş oldu; bu yapıların incelenmesi Mars’ın geçmişine ışık tutacak.
Ingenuity’e gelince: Hatırlayacağınız gibi Nisan’da ilk başarılı uçuşunu gerçekleştiren Mars Helikopteri, 4 Eylül’de Güney Séítah adlı bölgede kayalarla kaplı bir tümseğin 3 boyutlu görüntüsünü çekti. Fotoğrafta yer alan engebeli sırtlar, kum tepeleri ve kaya kırıkları bilim insanlarının ilgisini çektiğinden, Perseverance gezgini Ekim ayında vereceği aranın ardından numune toplamak için bu bölgeye gidecek. NASA’ya göre buradaki kayalar Rochette’den daha yaşlı olabilir.
Perseverance yaklaşık 200 Mars günüdür (200 Dünya gününden biraz daha uzun) kızıl gezegenin yüzeyinde bulunuyor ve yaklaşık 1,4 millik (2,2 kilometrelik) yol kat etti. Güneş, Dünya ile Mars arasına girerek Mars’la iletişimi zorlaştıracağı için Perseverance ve Mars Filosu, Ekim ayının başından itibaren birkaç haftalığına çalışmayı durduracak.
NASA ve Avrupa Uzay Ajansı, Mars’ın ilk bozulmamış parçalarını 2031 yılına kadar Dünya’ya ulaştırabilmek için çalışmalarını hızlandırdığını duyurdu. NASA’nın Gezegen Bilimleri Başkanı Lori Glaze, numune koleksiyonunun yalnızca Perseverance gezgini için değil, ajansın Mars programının geleceği için de bir kilometre taşı olduğunu söyledi. Ayrıca gezginin başarısının NASA’nın onlarca yıllık deneyimine bağlı olduğunu ve paketlenen numuneleri incelemek için sabırsızlandıklarını belirtti. Bilim severler olarak biz de, kızıl gezegenden gelecek bilgileri heyecanla bekliyoruz.
